Spółdzielnia mieszkaniowa to podmiot działający na podstawie ustawy prawo spółdzielcze oraz ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Jej podstawowym celem jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych oraz innych potrzeb zrzeszonych w niej członków. Odbywa się to za pomocą dostarczania im lokali mieszkalnych, domów jednorodzinnych, ale również lokali o innym przeznaczeniu.
Spółdzielnie nie mogą przy tym odnosić korzyści majątkowych, w szczególności z tytułu przekształceń praw do lokali. Ustawa wśród zadań spółdzielni wymienia budowanie lub nabywanie budynków, by następnie udostępniać je osobom należącym do spółdzielni oraz ustanawiać na ich rzecz prawa do tych lokali. Spółdzielnia zobowiązana jest do zarządzania nieruchomościami znajdującymi się w jej zasobach. Może również zarządzać lokalami niestanowiącymi jej mienia lub mienia jej członków, na podstawie umowy zawartej z właścicielem/współwłaścicielami takiej nieruchomości.
Spółdzielnia ma prawo prowadzić inną działalność gospodarczą, jeśli nie jest ona związana z głównym celem jaki jej przyświeca – zaspokajaniem potrzeb mieszkaniowych jej członków. Działalność taka jest prowadzona na podstawie statutu oraz odrębnych przepisów. Członkami spółdzielni mogą być osoby fizyczne, choćby nie miały zdolności do czynności prawnych lub taką zdolność miały ograniczoną. Mogą nimi zostać również oboje małżonkowie, nawet jeśli spółdzielcze prawo do lokalu przysługuje tylko jednemu z nich. Członkiem spółdzielni może być również osoba prawna, jednak nie przysługuje jej spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu.
Członkowie spółdzielni mają wobec niej pewne obowiązki, między innymi obowiązek pokrywania kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości przypadających na ich lokale, a także nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni. Opłaty uiszczane są zgodnie z postanowieniami statutu. Mają również swoje prawa, między innymi do otrzymania odpisu statutu i regulaminów, kopii uchwał organów spółdzielni, rocznych sprawozdań finansowych, faktur i umów zawieranych przez spółdzielnię z osobami trzecimi.
Spółdzielnię mogą założyć osoby fizyczne, przy czym ich liczba nie może być mniejsza niż 10, w przypadku osób prawnych liczba ta wynosi 3. Następnie niezbędne jest stworzenie i podpisania statutu. Złożenie podpisu na tym dokumencie jest jednoznaczne z jego przyjęciem. W statucie powinno się zawrzeć:- nazwę spółdzielni,- przedmiot działalności,- czas jej trwania, o ile jest określony,- wysokość wpisowego oraz wysokość i ilości udziałów, terminy i sposób ich wnoszenia i zwrotu, – prawa i obowiązki członków,- zasady i tryb przyjmowania i wykluczania członków,- zasady, tryb powoływania oraz odwoływania organów spółdzielni.
